ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΟΛΥΜΠΟ ΚΑΛΥΒΙΩΝ

Κάθε γωνιά του σελίδα της ιστορίας

Ρεπορτάζ: Σοφία Διγενή-Κολιοτάση, δημοσιογράφος

Φωτογραφία: Σπύρος Μυλωνάς

Όταν οι άνθρωποι αναζητούν τις ρίζες τους ανοίγουν μονοπάτια μνήμης. Είναι αλήθεια πως δενόμαστε με τη γη και πως η γη είναι φύλακας της ιστορικής μας ταυτότητας. Κάθε σπιθαμή της
έχει ποτιστεί από τον ανθρώπινο ιδρώτα. Κάθε τόπος της έχει και την δική του διαφορετική
ομορφιά. Ένα παλιό δημοτικό σχολείο με μία αίθουσα, για έξι τάξεις με έναν μόνο δάσκαλο,
του οποίου οι μαθητές  σήμερα 
είναι επιστήμονες, και μάλιστα συνταξιούχοι έφερε τα βήματά μας έως το 5o χιλιόμετρο της Λεωφόρου Λαγονησίου – Αναβύσσου στο χωριό Όλυμπος ή αλλιώς Έλυμπος.

Εδώ συναντά κανείς λίγα σπίτια και καλλιεργήσιμη γη με ελιές, φιστικιές, αμυγδαλιές

και αμπέλια. Ένα φυσικό πράσινο χαλί με μπουκέτα από άγριες ανεμώνες και κυ-
κλάμινα απλώνεται γύρω μας αυτή την εποχή. Το κάλεσμα έγινε από την σημερινή πρό-
εδρο κα Ξανθή Κώνστα του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου «Έλυμπος» που έχει
έδρα το παλιό μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο του Ολύμπου.
«Τα παιδιά των Γαλαναίων», γράφει ο Μπάμπης Γαλάνης, «την δεκαετία του 40΄
περπατούσαν 2 ώρες σε μονοπάτι μέσα από τα βουνά, για να πάνε στο σχολείο που
βρισκόταν στον Όλυμπο Καλυβίων. Το σχολείο αυτό, που ήταν μονοθέσιο, λειτουργούσε
σε μία αποθήκη αλόγων κατάλληλα διαμορφωμένη και ο δάσκαλος αμειβόταν από τους γονείς».
Το σχολείο αυτό από το 2012 μέχρι σήμερα λειτουργεί ως Λαογραφικό Μουσείο
χάρη στην ιδέα του Χρήστου Ανδρέου και στις φιλότιμες προσπάθειες των κατοίκων
και το μεράκι κάποιων ανθρώπων να διασώσουν και να διαδώσουν σημαντικά κειμήλια
ιστορίας. Εδώ συναντήσαμε την Ξανθή και την Αιμιλία Κώνστα, Πρόεδρο και Γραμματέα
αντίστοιχα του Πολιτιστικού Λαογραφικού Συλλόγου « Έλυμπος», οι οποίες μας ξενάγη-
σαν στον οικισμό. 

 Ο πέτρινος ξυλόφουρνος, τα αρχαία ευρήματα, η γειτονιά
Η Ξανθή και η Αιμιλία έμαθαν πολλά για την ιστορία του χωριού από τον παππού τους τον
Αναστάσιο Σιδέρη ο οποίος ήταν οικοδόμος.«Ήταν από εκείνους που έχτισαν αυτό το
σχολείο. Ακόμα και η πρώτη δασκάλα, η κα Μυρσίνη βοηθούσε στο χτίσιμο. Όλες οι οικο-
γένειες και τα σπίτια που υπάρχουν τριγύρω έχουν μακριά ιστορία. Το αρχοντικό του Σπύ-
ρου Λογοθέτη, του τσιφλικά της περιοχής είναι σχεδόν ανέπαφο, η αυλή του Χρήστου Ανδρέου, που δεν είναι πια ανάμεσά μας, γιατί έφυγε νωρίς από την ζωή και του Γιάννη Κον-
τογιάννη, σημερινού ταμία του συλλόγου, διατηρούν ακόμα τα στοιχεία της παράδοσης. Οι
κάτοικοι κράτησαν σε λειτουργία τον πέτρινο παραδοσιακό ξυλόφουρνο στο κέντρο του χω-
ριού που άναβε και έψηναν ψωμί για όλη την γειτονιά. Το συνεχίζουμε και σήμερα αυτό δοθείσης ευκαιρίας»…
Οι δύο κυρίες γνώριζαν γωνιά - γωνιά τον οικισμό. Μας διηγήθηκαν ότι πάντα τούτος ο
τόπος ήταν εύφορος και κάποτε είχε πολύ ζωή. «Έρχονταν από το Λαύριο έως εδώ με τα πόδια
και με κάρα γιατί η περιοχή είχε καλό χώμα και κλίμα. Σε απογραφή του 1885 το χωριό Όλυμ-
πος είχε 132 κατοίκους ενώ η Ανάβυσσος μόλις 20! Έσφυζε από ζωή!» Μάλιστα, όπως
μας έλεγε ο παππούς μας, στην κατοχή πολλοί ερχόντουσαν εδώ για να τους δώσουν οι κάτοι-
κοι οτιδήποτε για να φάνε γιατί ο Όλυμπος είχε πολύ εύφορη γη που την καλλιεργούσαν οι ίδιοι
οι κάτοικοι και όλα τα νοικοκυριά είχαν σίγουρα λάδι, κρασί και άλλα προϊόντα πρώτης ανάγ-
κης, σχεδόν δεν τους έλειπε τίποτε".


Ξεφυλλίζοντας παλιά λαογραφικά και ιστο-
ρικά βιβλία διάβασα ότι την Άνοιξη του 1944
ο Κωνσταντίνος Λιάπης, κατά τη διάρκεια ερ-
γασιών στον αγρό του, στη θέση Όλυμπος, στα
Μεσόγεια της Αττικής, έφερε στο φως τον πε-
ρίφημο κούρο του Αριστοδίκου. Εύρημα που
μαρτυράει την αρχαιότητα της περιοχής. Το
χωριό πιθανόν να είναι χτισμένο πάνω στις αρ-
χαίες Θορές που ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη
και δήμος της Αντιοχίδας. Ο δήμος πήρε πιθα-
νώς το όνομά του, σύμφωνα με μια εκδοχή,
από τις λέξεις «θορός» και «θορώ», οι οποίες
σήμαιναν «ορμώ».
Φέρνοντας κανείς τα βήματά του στον πα-
λαιό οικισμό του Ολύμπου θα συναντήσει το
προσκυνητάρι της Αγίας Παρασκευής με αναμ-
μένο το καντηλέρι της. Κάτω από τα χώματα,
θαμμένη η παλιά εκκλησία Δίπλα ακριβώς στο
σχολείο. Εδώ, όπως δείχνουν τα λιγοστά ευρή-
ματα, τα χρόνια της αρχαιότητας στη θέση αυτή
είχε ανεγερθεί ναός, και στη συνέχεια κατά
τους χριστιανικούς χρόνους πάλι ναός θεμελιώ-
θηκε στο κρηπίδωμα του παλαιού κατεστραμ-
μένου οικοδομήματος.
Στο κέντρο του οικισμού και απέναντι από
τον χτιστό ξυλόφουρνο υπάρχει ακόμα το πη-
γάδι του οικισμού. Τα σπίτια τριγύρω μοιάζουν
μιας αυλής χτίσματα. Άλλωστε, όπως μάθαμε,
οι εννέα οικογένειες των κολίγων που καλλιερ-
γούσαν τα κτήματα του τσιφλικά της περιοχής
με προσωπική εργασία και το απαιτούμενο
υλικό (σπόρους, ζώα, εργαλεία, μηχανές) παίρ-
νοντας ως ανταμοιβή για την εργασία τους το
μισό της παραγωγής, είναι εκείνες που απέκτη-
σαν αργότερα και τούτη την γη. Ό,τι συναντή-
σαμε στο χωριό Όλυμπος μας μαθαίνει την
ιστορία του και την χωροταξική ταυτότητα αιώνων. «Αυτό είναι και ο σκοπός του Πολιτιστικού μας συλλόγου να διασώσουμε και να διαδώσουμε ότι μαρτυρεί την ύπαρξη μιας τοπικής κοινωνίας που έζησε και δημιούργησε σε
αυτόν τον τόπο. Θα «σκαλίσουμε» λίγο την νεώτερη ιστορία μας μέχρι εκεί που μπορούμε
να φθάσουμε και με ζωντανές μαρτυρίες ακόμα. Στόχος μας είναι να μην μείνουμεμόνον στο χώρο που έχει κάποια εκθέματα καιέρχονται κάποιοι και τα βλέπουνεαλλά να έχει ζωή αυτό. Να γίνει
μια συλλογική προσπάθεια και συλλογική δουλειά για να διατηρήσουμε τις παραδόσεις στο σή-
μερα, να επαναφέρουμε όσα έχουν χαθεί και όσα πάνε να χα-θούν με αμφίδρομες δραστηριό-
τητες. Τα εκθέματα καλό είναι να υπάρχουν στο χώρο αλλά σαναναφορά κυρίως όχι σαν αυτο-
σκοπός. Το να κάνουμε ένα μουσείο είναι πάρα πολύ καλό αλλάνα υπάρχουν και δράσεις και
κοινό που το επισκέπτεται, αυτάτο κρατάνε ζωντανό. Ότι έχει δημιουργηθεί θα το διατηρήσουμε, θα συλλέξουμε κι άλλο υλικό. Θέλουμε να συμπληρώσουμε για παρά-
δειγμα ολόκληρη την τοπική φορεσιά…» μας είπε η Ξανθή Κώνστα.
Σφύζει από ζωή τον Νοέμβριο
Σήμερα στο χωριό του Ολύμπου μένει μό-
νιμα μία οικογένεια της Ευαγγελίας Μερκούρη.
Οι γύρω κατοικίες αποτελούν εξοχικές κατοι-
κίες ενώ στην είσοδο του χωριού αντικρίζεις
το κτήμα Αδαναλόγλου. « Ο τόπος μας σφύζει
από ζωή και σήμερα κάποιους συγκεκριμένους
μήνες. Όταν γίνεται το λιομάζεμα τον Νοέμβριο
βλέπεις παντού γύρω σου ανθρώπους να δου-
λεύουν όπως παλιά. Ο φούρνος καπνίζει και
ψήνει. Η Παναγία η Μεσοσπορίτισσα που γιορ-
τάζει στις 21 Νοεμβρίου είναι το στολίδι του
χωριού μας όπου υπάρχει και το τοπικό νεκρο-
ταφείο. Η εκκλησία έχει τοιχογραφίες από το
1772. Κάποιος κάτοικος έκανε το λάθος να
ασπρίσει μέσα κι έξω την εκκλησία και να καλύψει πολλές αγιογραφίες, κάνοντας πράξη
ένα τάμα του…»
Εντύπωση μας έκανε το σπίτι του τσιφλικά
Σπύρου Λογοθέτη που διατηρεί την φυσιογνω-
μία του και βρίσκεται με ένα κτήμα από πορ-
τοκαλιές με τα σπιτάκια των εργατών του στην
άκρη του μαντρότοιχου. Εδώ μας είπαν υπάρχει και το παλαιότερο σύστημα θέρμανσης το οποίο λειτουργούσε με μια ξυλόσομπα και ζέσταινε με κάποιο τρόπο όλο το σπίτι. Όπως μας πληροφόρησαν κάθε Κυριακή ο Σύλλογος θα ανοίγει το σχολείο από τις 10:00το πρωί έως τις 12:00 π.μ το μεσημέρι και το καλοκαίρι ετοιμάζουν μια εκδήλωση ανήμερα
της Αγίας Παρασκευής. Ο τόπος προσφέρεται για περιπάτους μέσα στη φύση. Σε χαλαρώνει
και γεμίζει τις μπαταρίες σου.
Δεν ξέρουμε κατά πόσο καταφέραμε να αποτυπώσουμε με λέξεις όσα περιγράφουν οι
εικόνες για το τοπίο και τις ομορφιές του. Εκείνο για το οποίο είμαστε σίγουροι είναι ότι
πολλούς θα συγκινήσαμε αναδεύοντας μνήμες και πολλοί θα είναι εκείνοι και εκείνες που θα
θελήσουν να μάθουν κάτι περισσότερο για αυτό το όμορφο χωριό που είναι κρυμμένο
στην πεδιάδα της Φέριζας που κλείνει το φυσικό σταυροδρόμι του Αγίου Παντελεήμονα,
της Αναβύσσου, Κερατέας Λαυρεωτικής και τα Καλύβια.

Το Διοικητικό Συμβούλιο
του Πολιτιστικού Λαογραφικού
Συλλόγου «ΕΛΥΜΠΟΣ»:
Πρόεδρος: ΞΑΝΘΗ ΚΩΝΣΤΑ
Αντιπρόεδρος: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΟΣ
Γραμματέας: ΑΙΜΙΛΙΑ ΚΩΝΣΤΑ
Ταμίας: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ
Μέλος: ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΔΕΔΕΓΚΙΚΑ
Για περισσότερες πληροφορίες μπο-
ρείτε να επικοινωνείτε με την κα
Ξανθή Κώνστα στο 2299048002